جایگاه پسته ایران در جهان
روی آوردن باغداران به این محصول و اختصاص زمین و آب به تولید آن، تضمینی برای قرار گرفتن ایران در صدر فهرست تولیدکنندگان و صادرکنندگان این محصول در جهان نیست.
پسته ایران پس از برداشت در سال ۲۰۲۴، ۲۰۰۰۰۰ تن (بر اساس پوسته خشک) است که ۱۰۰۰۰ تن بیشتر از پیش‌بینی بهاره آن سال می‌باشد، با برآورد ۳۰۰۰۰ تن باقی مانده از محصول سال قبل، موجودی ناخالص ایران در ابتدای سال مالی جاری ۲۳۰۰۰۰ تن برآورد شده است.
ایالات متحده، ایران و ترکیه به عنوان سه قدرت برتر تولید کننده پسته در سطح جهان شناخته می‌شوند و مجموعاً ۹۷ درصد از تولید جهانی را به خود اختصاص می‌دهند. به گزارش روزیاتو، اکنون کشت پسته در بسیاری از کشورها گسترش یافته است و ایالات متحده در حال حاضر رتبه اول را در تولید جهانی دارد. ایالات متحده، ایران و ترکیه نه تنها در تولید، بلکه در صادرات نیز پیشتاز هستند و ایالات متحده به طور قابل توجهی از دو کشور دیگر پیشی گرفته است. با تولید تخمینی سالانه ۵۲۳۹۰۰ تن، ایالات متحده به بزرگترین تولید کننده پسته در سراسر جهان تبدیل شده است. صنعت پسته در ایالات متحده از دهه ۱۹۷۰ به لطف سیستم‌های آبیاری جدید به طور قابل توجهی شروع به توسعه کرد که کالیفرنیا، آریزونا و نیومکزیکو مناطق اصلی تولید آن بودند.
کارشناسان دلایلی را برای کاهش سهم ایران از بازار جهانی پسته عنوان کرده¬اند. جلیل کاربخش راوری عضو اتاق بازرگانی ایران، عملکرد و بهره وری کمتر باغات پسته ایران در مقایسه با باغ‌های ایالات متحده را به عملکرد در هکتار نسبت داد. وی چالش‌های مختلف پیش روی صنعت پسته ایران از جمله کاهش بارندگی، خشکسالی مداوم، کمبود منابع آب، کاهش سطح آبهای زیرزمینی، کیفیت پایین آب، عدم استفاده از فناوری روز، مسائل مربوط به تغذیه گیاه، کاهش استفاده از نهاده‌های باکیفیت مانند سموم دفع آفات، کود و. .. و ریزمغذی‌ها، و مالکیت پراکنده به دلیل قوانین وراثت، که با ایالات متحده که در آن باغ‌ها تحت عملیات تلفیقی مدیریت می‌شوند.
چهار محموله پسته ایران به دلیل آفلاتوکسین رد شد
بر اساس گزارش کمیته بازرگانی انجمن پسته ایران، در ژوئن ۲۰۲۴، ۶ محموله پسته از مبادی مختلف صادراتی از اتحادیه اروپا بازگردانده شد. چهار محموله از این محموله‌ها از ایران، یک محموله از آمریکا و یک محموله از ترکیه بوده است. توجه به این نکته ضروری است که اتحادیه اروپا حداکثر میزان آلودگی را برای آفلاتوکسین B1، آفلاتوکسین کل و اکراتوکسین A به ترتیب ۸، ۱۰ و ۵ میکروگرم در کیلوگرم برای پسته آماده مصرف تعیین کرده است.
صالحی افزود: بحث سموم دفع آفات در بسیاری از باغات رایج است و بسیاری از کشاورزان به سموم با کیفیت دسترسی ندارند. وی تاکید کرد که وزارت زراعت باید کشاورزان را در تامین کودها و سموم با کیفیت برای تولید محصولات با کیفیت تر یاری کند. وی همچنین خاطرنشان کرد: اندازه پسته ایران در مناطق خاصی به دلیل کم آبی در حال کاهش است، هرچند در بسیاری از نقاط کشور اندازه پسته همچنان قابل قبول است.
تدابیر اخذ شده
سازمان خواربار و کشاورزی ملل متحد (FAO) و وزارت جهاد کشاورزی (MAJ) برای تقویت تولید و صادرات پسته در ایران مشارکت راهبردی را از سال ۲۰۲۳ آغاز کردند. نماینده موقت فائو در ایران و محمدمهدی برومندی، معاون وزیر کشاورزی در امور باغبانی، توافقنامه ای را برای اجرای پروژه همکاری فنی پسته (
t) امضا کردند.
سال گذشته تلاش مشترک سازمان خواربار و کشاورزی ملل متحد (FAO) و وزارت جهاد کشاورزی (MAJ) در زمینه زنجیره تامین پسته مولد صورت گرفت. هدف اصلی این پروژه افزایش ایمنی و بهره وری غذایی پسته در کل سیستم مدیریت زنجیره تامین است. با تمرکز بر رویه‌های ایمنی و بهبود کلی تولید، صادرات و کیفیت محصولات پسته، این ابتکار با هدف ایجاد تغییرات مثبت در سراسر زنجیره تامین، به نفع کشاورزان، فرآوری کنندگان، توزیع‌کنندگان و مصرف‌کنندگان به طور یکسان، از مزرعه تا سفره است.
افسر ارشد ایمنی غذایی فائو، دهارماپوری که نقشی محوری به عنوان مسئول فنی ارشد پروژه ایفا می¬کند بر اهمیت همکاری برای تقویت استانداردهای ایمنی غذا در سراسر زنجیره تامین پسته تاکید کرد. وی افزود پسته گل سرسبد محصولات با ارزش ایران است و هدف این پروژه فائو ارتقای ظرفیت این کشور برای رعایت استانداردهای بالای ایمنی غذایی و افزایش تجارت آن در داخل و خارج از منطقه به ویژه با اتحادیه اروپا است. موسسات داخل کشور دانش فنی فوق العاده ای در زمینه پسته از مزرعه تا سفره دارند و فائو با آنها برای تقویت ایمنی غذا در سراسر زنجیره همکاری خواهد کرد.
بازار جهانی پسته نه تنها گواهی بر قابلیت‌های کشاورزی کشورهای پیشرو مانند ایالات متحده و ایران است، بلکه چالش‌ها و فرصت‌های موجود در این بخش، از جمله نیاز به پیشرفت‌های فناوری، مدیریت پایدار آب، و استراتژیک بین‌المللی را برجسته می‌کند. سرمایه گذاری برای تضمین امنیت غذایی و رشد اقتصادی محصول پسته ایران ضروری است.
استاندارد پسته
قوانین استاندارد تدوین شده برای محصول پسته با توجه به رقم پسته، نوع فرآوری آن (بو دادن، نمک زدن و…) و همچنین نیازهای کشور مقصد صادرات متفاوت است. مؤسسه استاندارد و تحقیقات صنعتی ایران (ISIRI) استانداردهای ملی برای پسته تدوین می‌کند که باید با استانداردهای بین‌المللی همخوانی داشته باشد. این استانداردها شامل مشخصات فیزیکی و شیمیایی پسته، روشهای آزمون، بسته‌بندی و علامت‌گذاری می‌شوند.هر کشوری ممکن است استانداردهای خاص خود را برای واردات پسته داشته باشد. به عنوان مثال، اتحادیه اروپا استانداردهای سختگیرانه‌ای در مورد باقیمانده سموم دفع آفات و آفلاتوکسین دارد.
کدکس آلیمنتاریوس (Codex Alimentarius) مجموعه‌ای از استانداردهای بین‌المللی برای مواد غذایی است که توسط کمیسیون کدکس آلیمنتاریوس یک سازمان مشترک بین سازمان خوار و بار جهانی (FAO) و سازمان بهداشت جهانی (WHO)) تدوین می‌شود. استانداردهای این کدکس در مورد آلودگی‌های میکروبی، آفلاتوکسین، باقیمانده سموم دفع آفات و سایر عوامل مؤثر بر سلامت و ایمنی مواد غذایی، برای پسته نیز اعمال می‌شود.
سخن پایانی
گرچه بازگردانده شدن محموله¬های پسته به دلیل وجود آفلاتوکسین موضوع داغی است اما باید در نظر داشت که برای بقای برتری پسته ایران در بازار جهانی باید به حل همه جانبه مشکلات پیش روی این صنعت پرداخت. اصلاح روش های آبیاری با درنظر گرفتن محدودیت آبهای زیرزمینی، ایجاد باغ¬های مکانیزه و استفاده از ادوات و ماشینهای مناسب در آنها، اصلاح روشهای خشک کردن و فرآوری پسته و افزایش سطح همکاریهای بین المللی به منظور انتقال دانش، تجربه و فنآوری؛ مهمترین چالش حال حاضر صنعت پسته ایران است.
